Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej na terenie Gminy Radomsko
Projekt " Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej na terenie Gminy Radomsko " nr: FELD.02.23-IZ.00-0003/25 finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach programu regionalnego Fundusze Europejskie dla Łódzkiego 2021-2027.
Projekt polega na termomodernizacji budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w Szczepocicach Rządowych i obejmuje kompleksowe działania mające na celu poprawę efektywności energetycznej obiektu, zmniejszenie kosztów jego eksploatacji oraz minimalizację negatywnego wpływu na środowisko naturalne. Projekt ma również na celu stworzenie komfortowego środowiska nauki i pracy dla uczniów oraz kadry pedagogicznej, jednocześnie promując proekologiczne postawy w społeczności lokalnej. Zakres przedsięwzięcia dotyczy budynku, który ze względu na swoje przeznaczenie odgrywa bardzo ważna rolę w życiu lokalnej społeczności. W obiekcie zlikwidowane zostanie obecne źródło ciepła- kocioł olejowy, który zostanie zastąpiony gruntową pompą ciepła. Wykonana zostanie modernizacja systemu grzewczego wraz z instalacją centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej, ocieplenie ścian zewnętrznych, docieplenie stropów nad nieogrzewanym poddaszem i dachów, wymiana okien i drzwi zewnętrznych oraz montaż instalacji fotowoltaicznej do produkcji energii elektrycznej wraz z magazynem energii, a także wymiana oświetlenia wew. na LED. Dzięki realizacji inwestycji oszczędność zapotrzebowania ciepła wyniesie 87,93%. Projekt jest zgodny ze Strategią Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych MOF Radomsko-Piotrków Tryb.- Bełchatów. Projekt wpisuje się w cel 1: Wyższa efektywność energetyczna obiektów i przestrzeni publicznych na obszarze MOF. Osiągnięcie celu nastąpi poprzez realizację inwestycji termomodernizacyjnych. Projekt przyczyni się do osiągnięcia rezultatu, które będą mieć pozytywny wpływ na gminę i cały obszar.
Rezultatami projektu będą:
- spadek szacowanej emisji gazów cieplarnianych o 43,72 tony ekwiwalentu CO2/rok;
- ilość zaoszczędzonej energii elektrycznej- 3,53 MWh/rok;
- ilość zaoszczędzonej energii cieplnej- 183,55 MWh/rok;
- zmniejszenie rocznego zużycia energii pierwotnej w budynkach publicznych- 190,4 MWh/rok
Bezpośrednimi odbiorcami projektu będą:
- uczniowie i pracownicy szkoły w Szczepocicach, który uzyskają w efekcie realizacji projektu lepszy komfort nauki i pracy, bezpieczeństwo i komfort codziennego funkcjonowania w zmodernizowanym budynku; możliwość obniżenia kosztów funkcjonowania szkoły może przełożyć się na lepsze wyposażenie placówki lub dodatkowe programy edukacyjne.
- mieszkańcy regionu, w tym Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Radomsko- Piotrków Trybunalski-Bełchatów, którym poprawi się jakość powietrza, a także dzięki realizacji inwestycji powstanie nowoczesna infrastruktura;
Gmina Radomsko, jako jednostka odpowiedzialna za rozwój infrastruktury i jakość życia mieszkańców, która dąży do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Dofinansowanie unijne pozwala na realizację strategicznych celów, takich jak poprawa jakości życia mieszkańców czy zwiększenie efektywności energetycznej budynków publicznych.
Połączenie modernizacji termicznej z pracami remontowo-adaptacyjnymi utworzy przyjazne, bezbarierowe środowisko nauki i pozwala przeznaczyć oszczędności na wsparcie edukacyjne – dzięki czemu każdy uczeń zyskuje równą szansę na rozwój, a pracownicy lepsze warunki pracy.
Czas realizacji 01.01.2026- 30.11.2026
Całkowita wartość projektu: 3 206 852,78 zł
Wysokość dofinansowania: 2 789 961,91 zł, w tym:
- UE: 2 725 824,86 zł
- budżet państwa: 64 137,05 zł
Zrównoważona mobilność w Gminie Radomsko
Projekt "Zrównoważona mobilność w Gminie Radomsko" nr: FELD.03.01-IZ.00-0011/25 finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach programu regionalnego Fundusze Europejskie dla Łódzkiego 2021-2027.
W ramach projektu planuje się wybudowanie drogi dla pieszych wzdłuż drogi gminnej nr 112214E w m. Dziepółć na długości ok 1775 m i szerokości 1,8 m.
Projekt "Zrównoważona mobilność w Gminie Radomsko" ma na celu poprawę infrastruktury transportowej, promowanie ekologicznych form mobilności oraz zwiększenie bezpieczeństwa pieszych i rowerzystów.
Celem projektu będzie wzrost indywidualnej mobilności mieszkańców, poprawa bezpieczeństwa poprzez zapewnienie bezpiecznych tras dla pieszych, zrównoważony rozwój poprzez promowanie ekologicznych form transportu indywidualnego, zmniejszenie emisji CO2.
Budowa drogi dla pieszych stanowić będzie dopełnienie istniejącej sieci dróg dla pieszych, która łączy ze sobą miejscowości (Dziepółć, Amelin, Strzałków)/ sołectwa (Dziepółć i Strzałków)/ gminy (Gminę Radomsko z miastem Radomsko). Projektowany chodnik nie stanowi produktu turystycznego ani rekreacyjnego, jest natomiast kolejnym działaniem władz Gminy Radomsko- poza darmową komunikacją publiczną dla mieszkańców- na rzecz zrównoważonego rozwoju i promocji ekologicznej mobilności miejskiej. Celem takich działań jest poprawa jakości życia mieszkańców, ochrona środowiska oraz redukcja emisji gazów cieplarnianych.
Grupami docelowymi objętymi w projekcie będą mieszkańcy i użytkownicy drogi dla pieszych. Dla dzieci i młodzieży powstała infrastruktura zapewni bezpieczne poruszanie się do przystanku autobusowego, szkoły i miejsc rekreacji. Dla seniorów umożliwi zwiększoną mobilność.
Czas realizacji 01.03.2025- 31.12.2026
Całkowita wartość projektu: 1 470 908,94 zł
Wysokość dofinansowania: 1 279 690,78 zł, w tym:
- UE: 1 250 272,61 zł,
- budżet państwa: 29 418,17 zł
Nowa era energii w gminie Radomsko: ruszył projekt OZE z dofinansowaniem blisko 20 mln zł
W gminie Radomsko rozpoczęto realizację ambitnego projektu pn. „Odnawialne źródła energii w Gminie Radomsko”, który ma na celu zwiększenie wykorzystania zielonej energii i znaczną redukcję emisji szkodliwych gazów do atmosfery. Inicjatywa, która otrzymała niemal 20 milionów złotych dofinansowania, wpisuje się w ogólnopolskie i unijne działania na rzecz transformacji energetycznej i ochrony klimatu.
Wójt Roman Radczyc podkreśla, że projekt to inwestycja w przyszłość:
– To przełomowy moment dla naszej gminy. Stawiamy na nowoczesność, oszczędność i ochronę środowiska. Dzięki wspólnemu zaangażowaniu udało się pozyskać znaczne środki zewnętrzne, które bezpośrednio przełożą się na komfort życia naszych mieszkańców oraz kondycję naszej planety – podkreśla wójt gminy Radomsko.
Spotkanie informacyjne dla mieszkańców
Dla mieszkańców, którzy w 2023 roku złożyli wnioski o udział w projekcie i zostali do niego zakwalifikowani, zorganizowano spotkanie informacyjne. Wydarzenie odbyło się z udziałem władz gminy – na czele z wójtem Romanem Radczycem – oraz Grzegorza Lubasa, eksperta z zakresu odnawialnych źródeł energii. Uczestnicy otrzymali konkretne i merytoryczne informacje na temat realizacji inwestycji oraz mieli możliwość zadawania pytań i rozwiania wszelkich wątpliwości.
Nowoczesne instalacje w całej gminie
W ramach projektu w gminie Radomsko zostanie zainstalowanych:
- 156 instalacji fotowoltaicznych,
- 117 magazynów energii,
- 104 pompy ciepła.
Nowoczesne systemy OZE trafią do domów mieszkańców, zwiększając ich niezależność energetyczną i obniżając koszty związane z ogrzewaniem oraz zużyciem prądu.
Odnawialne źródła energii w Gminie Radomsko
Projekt pn: „Odnawialne źródła energii w Gminie Radomsko” nr umowy FELD.09.03-IZ.00-0040/23-00 dofinansowany ze środków Unii Europejskiej z Funduszu na Rzecz Sprawiedliwej Transformacji w ramach Programu Regionalnego Fundusze Europejskie dla Łódzkiego 2021-2027.
Projekt obejmuje zakup i montaż instalacji urządzeń OZE do produkcji energii elektrycznej lub cieplnej na potrzeby gospodarstw domowych.
Obejmuje budynki prywatne: instalacje fotowoltaiczne 156 szt., magazyny energii 117 szt., pompy ciepła na potrzeby co i cwu - 104 szt.
Celem głównym projektu jest “Zwiększenie produkcji energii elektrycznej i cieplnej ze źródeł odnawialnych na terenie gminy Radomsko, w celu ochrony obszaru przed skutkami transformacji energetycznej”.
Cele szczegółowe/pośrednie:
- ochrona atmosfery i powierza poprzez instalacje fotowoltaiczne, pompy ciepła,
- ograniczenie zużycia energii pozyskiwanej z kopalnianych surowców energetycznych poprzez budowę instalacji odnawialnych źródeł energii,
- efekt ekologiczny – redukcja CO2 o 39,09%,
- efekt ekologiczny – redukcja TSP (pyły całkowite) o 99,24%,
- efekt ekologiczny – redukcja NOx o 66,01%,
- spadek emisji gazów cieplarnianych o 801,4747 t,
- poprawa efektywności energetycznej obiektów,
- ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza odpowiedzialnych oraz emisji gazów cieplarnianych,
- poprawa jakości życia mieszkańców,
- ochrona zdrowia,
- wzrost konkurencyjności gminy,
- poprawa wizerunku gminy,
- osiągnięcie celów UE w kierunku neutralności energetycznej.
Grupą docelową są mieszkańcy gminy Radomsko i obszaru transformacji wymienionego w Planie Sprawiedliwej Transformacji dla Województwa Łódzkiego, w tym pracujące w kompleksie energetycznym Bełchatów, w firmach z grup kapitałowych oraz powiązanych świadczących dla nich usługi tzw. podwykonawcy, dostawcy etc. Realizacja projektu jest zgodna z celami zawartymi z TPST dzięki inwestycji.
Gmina Radomsko leżąca na obszarze transformacji znacząco poprawi swój bilans w zakresie ilości OZE, inwestycja przyczyni się do zmniejszenia ryzyka ubóstwa energetycznego, którym obszar jest zagrożony w wyniku planowanej transformacji kompleksu energetycznego w Bełchatowie. Planowane działania są zgodne z obszarem Przestrzeń w transformacji.
Projekt wpisuje się w cel „Przestrzeń o wysokiej jakości środowiska przyrodniczego oraz krajobrazu, gwarantująca adaptację do zmian klimatu oraz charakteryzująca się dobrą dostępnością komunikacyjną”.
Osiągnięcie celu nastąpi m.in. poprzez przemianę sektora energetycznego, które ma polegać na rozwoju nisko- i zeroemisyjnych źródeł wytwarzania energii w obszarze transformacji, w tym instalacji OZE wraz z magazynami energii.
Projekt przyczyni się do osiągnięcia poniższych wskaźników rezultatu, które będą mieć pozytywny wpływ na gminę i cały obszar.
Rezultaty projektu:
- Ilość wytworzonej energii elektrycznej ze źródeł OZE, [MWh/rok] 1569,3360
- Ilość wytworzonej energii cieplnej ze źródeł OZE, [MWh/rok] 2798,4761
- Szacowana emisja gazów cieplarnianych (tona ekwiwalentu CO2/rok) 801,4747
- Dodatkowa moc zainstalowana odnawialnych źródeł energii [MW] 2,5068
Całkowita wartość projektu: 20 790 700,35 zł. Wysokość dofinansowania ze środków Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji: 17 672 095,29 zł.
Gmina Radomsko z dofinansowaniem na odnawialne źródła energii
Mieszkańcy gminy Radomsko mogą liczyć na znaczną pomoc w zakresie instalacji odnawialnych źródeł energii (OZE). Dzięki podpisaniu umowy, gmina zyska dofinansowanie na realizację projektu „Odnawialne źródła energii w Gminie Radomsko”, który ma na celu wsparcie ekologicznych rozwiązań oraz poprawę efektywności energetycznej na jej terenie.
Całkowita wartość projektu wynosi aż 20 790 700,35 zł, z czego aż 19 587 156,40 zł pochodzi z dofinansowania. Umowę podpisali: wójt gminy Radomsko Roman Radczyc, marszałek województwa łódzkiego Joanna Skrzydlewska oraz Piotr Wojtysiak, wicemarszałek województwa łódzkiego. Uroczyste podpisanie dokumentu miało miejsce podczas I Konwentu Miast i Gmin Powiatu Radomszczańskiego, który odbył się 21 marca 2025 roku w Kobielach Wielkich.
Ekologia, innowacje i wsparcie dla mieszkańców
Wójt Radczyc podkreśla, że inwestycja ma szczególne znaczenie dla mieszkańców gminy, zwłaszcza w kontekście wprowadzania nowych technologii.
- Jestem bardzo zadowolony z tego, że gmina Radomsko wspiera swoich mieszkańców w przejściu na odnawialne źródła energii. To nie tylko krok w stronę poprawy efektywności energetycznej obiektów, ale także znaczący wkład w ochronę środowiska. Wspieramy ekologiczne inicjatywy, które pozwolą zredukować emisję zanieczyszczeń do powietrza i ograniczyć emisję gazów cieplarnianych – mówi Roman Radczyc, wójt gminy Radomsko.
Projekt w liczbach
W ramach projektu na terenie gminy zainstalowane zostaną nowoczesne systemy OZE, które obejmą 168 nieruchomości. W szczególności na terenie gminy pojawi się: 156 instalacji fotowoltaicznych, 117 magazynów energii, 104 pompy ciepła.
Realizacja projektu będzie miała wymierny wpływ na środowisko. Szacuje się, że w wyniku wdrożenia nowych rozwiązań ekologicznych, emisja dwutlenku węgla (CO2) w gminie zostanie zredukowana o 39,09 proc. Ponadto, całkowity spadek emisji gazów cieplarnianych wyniesie aż 801,4747 ton, co stanowi istotny wkład w walkę ze zmianami klimatycznymi.
- Projekt ten nie tylko wpłynie na poprawę jakości powietrza w naszej gminie, ale także przyniesie realne korzyści finansowe dla mieszkańców, którzy zyskają dostęp do tańszej i bardziej efektywnej energii. Dodatkowo, jest to krok w stronę przyszłości, w której odnawialne źródła energii odgrywają kluczową rolę w zrównoważonym rozwoju regionu – zauważa wójt Radczyc.
Informacja
Gmina Radomsko otrzymała w 2025 r. dotację celową w wysokości 7 033,20 zł na dofinansowanie zadania określonego w rządowym programie pn. „Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej na lata 2024–2027”.
NAZWA PROGRAMU
Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej na lata 2024–2027.
NAZWA ZADANIA
Dofinansowanie zadania własnego beneficjenta polegającego na wypłacie dodatku motywacyjnego w wysokości do 1 000 zł brutto miesięcznie oraz na pokrycie kosztów składek od tego dodatku pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę.
KRÓTKI OPIS
Celem programu jest dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w postaci dodatku motywacyjnego, polegającego na wypłacie dodatku motywacyjnego w wysokości do 1 000 zł brutto miesięcznie oraz na pokrycie kosztów składek od tego dodatku, pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę.
OKRES REALIZACJI ZADANIA: od 1 stycznia 2025 r. do 31 grudnia 2025 r.
Informacja
Gmina Radomsko otrzymała w 2025 r. dotację celową w wysokości 71 508,00 zł na dofinansowanie zadania określonego w rządowym programie pn. „Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w postaci dodatku motywacyjnego na lata 2024–2027”.
NAZWA PROGRAMU
Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w postaci dodatku motywacyjnego na lata 2024–2027.
NAZWA ZADANIA
Dofinansowanie zadania własnego beneficjenta polegającego na wypłacie dodatku motywacyjnego w wysokości do 1 000 zł brutto miesięcznie oraz na pokrycie kosztów składek od tego dodatku pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę
CEL PROGRAMU
Celem programu jest dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w postaci dodatku motywacyjnego, polegającego na wypłacie dodatku motywacyjnego w wysokości do 1 000 zł brutto miesięcznie oraz na pokrycie kosztów składek od tego dodatku, pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę.
OKRES REALIZACJI ZADANIA: 1 stycznia 2025 r. do 31 grudnia 2025 r.
INFORMACJA
Gmina Radomsko otrzymała dotację celową w wysokości 35 754,00 zł na dofinansowanie zadania określonego w rządowym programie pn. „Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w postaci dodatku motywacyjnego na lata 2024–2027”.
NAZWA PROGRAMU
Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w postaci dodatku motywacyjnego na lata 2024–2027
NAZWA ZADANIA
Dofinansowanie zadania własnego beneficjenta polegającego na wypłacie od 1 lipca 2024 r. do 31 grudnia 2027 r. dodatku motywacyjnego w wysokości do 1 000 zł brutto miesięcznie oraz na pokrycie kosztów składek od tego dodatku pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę
CEL PROGRAMU
Celem programu jest dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w postaci dodatku motywacyjnego, polegającego na wypłacie w okresie od 1 lipca 2024 r. do 31 grudnia 2027 r. dodatku motywacyjnego w wysokości do 1 000 zł brutto miesięcznie oraz na pokrycie kosztów składek od tego dodatku, pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę.
OKRES REALIZACJI ZADANIA: 1 lipca 2024 roku do 31 grudnia 2027 roku
DATA PODPISANIA UMOWY: wrzesień 2024 r.
WARTOŚĆ DOFINANSOWANIA: 35 754,00 zł.
Dodatki motywacyjne
Gmina Radomsko otrzymała dotację celową w wysokości 3 516,60 zł na dofinansowanie zadania określonego w rządowym programie pn. „Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej na lata 2024–2027”.
NAZWA PROGRAMU
Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej na lata 2024–2027
NAZWA ZADANIA
Dofinansowanie zadania własnego beneficjenta polegającego na wypłacie od 1 lipca 2024 r. do 31 grudnia 2027 r. dodatku motywacyjnego w wysokości do 1 000 zł brutto miesięcznie oraz na pokrycie kosztów składek od tego dodatku pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę
KRÓTKI OPIS
Celem programu jest dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w postaci dodatku motywacyjnego, polegającego na wypłacie od 1 lipca 2024 r. do 31 grudnia 2027 r. dodatku motywacyjnego w wysokości do 1 000 zł brutto miesięcznie oraz na pokrycie kosztów składek od tego dodatku, pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę.
OKRES REALIZACJI ZADANIA:
1 lipca 2024 roku 31 grudnia 2027 roku
DATA PODPISANIA UMOWY: październik 2024 r.
WARTOŚĆ DOFINANSOWANIA: 3 516,60 zł
CAŁKOWITY KOSZT ZADANIA: 3 516,60 zł
Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością 2025
Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością dla Jednostek Samorządu Terytorialnego - edycja 2025
Gmina Radomsko otrzymała finansowanie w kwocie 254 100,00 złotych + koszty obsługi w wysokości 5082,00 zł na realizację programu „Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością” na 2025 rok.
Wójt gminy Radomsko Roman Radczyc w dniu 20 grudnia 2024 r. podpisał przy kontrasygnacie skarbnik Katarzyny Rabendy umowę z wojewodą łódzkim reprezentowanym przez Anettę Chlebicką na finansowanie zadania ze środków Funduszu Solidarnościowego w ramach resortowego programu „Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością” w 2025 roku. Finansowanie pozwoli na rozpoczęcie usług świadczonych przez asystenta osobistego osoby z niepełnosprawnością w gminie Radomsko. Wsparciem planuje się objęcie 7 osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Realizatorem Programu jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Radomsku.
Głównym celem programu jest wprowadzenie usług asystenta jako formy ogólnodostępnego wsparcia w wykonywaniu codziennych czynności oraz funkcjonowaniu w życiu społecznym. Usługi asystencji osobistej polegają na wspieraniu przez asystenta osoby z niepełnosprawnością w różnych sferach życia, w tym:
- Wsparcia uczestnika w czynnościach samoobsługowych, w tym utrzymaniu higieny osobistej;
- Wsparcia uczestnika w prowadzeniu gospodarstwa domowego i wypełnianiu ról w rodzinie;
- Wsparcia uczestnika w przemieszczaniu się poza miejscem zamieszkania;
- Wsparcia uczestnika w podejmowaniu aktywności życiowej i komunikowaniu się z otoczeniem.
Adresatami programu są:
- Dzieci do ukończenia 16. roku życia posiadające orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami w pkt 7 i 8 w orzeczeniu o niepełnosprawności – konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji oraz
- Osoby z niepełnosprawnościami posiadającym orzeczenie:
- znacznym stopniu niepełnosprawności albo
- umiarkowanym stopniu niepełnosprawności albo
- traktowane na równi z orzeczeniami wymienionymi w lit. a i b, zgodnie z art. 5 i art. 62 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 100, z późn. zm.).
Usługi asystenta mogą być realizowane przez 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu w godz. od 6.00 do 22.00, przy czym przez tego samego asystenta maksymalnie 12 godzin na dobę. Zadaniem asystenta nie jest podejmowanie decyzji za osobę niepełnosprawną, a jedynie pomaganie bądź wspieranie jej w realizacji osobistych zamiarów. Asystent realizuje usługi na rzecz osoby niepełnosprawnej i w skutek jej decyzji lub decyzji opiekuna prawnego, a nie dla poszczególnych członków rodzin osoby niepełnosprawnej.
Program będzie realizowany do 31 grudnia 2025 r.